Bất chấp tình trạng suy thoái kinh tế vẫn đang diễn ra ở nhiều nước, thị trường lao động thế giới đã và đang cho thấy sự phục hồi đáng ngạc nhiên. Tuy nhiên, sự phục hồi thị trường lao động ở các quốc gia diễn ra không đồng đều do những vấn đề mới phát sinh sau đại dịch cùng nhiều cuộc khủng hoảng toàn cầu đang diễn ra có tác động lẫn nhau. Do đó, tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu được dự báo sẽ có xu hướng tăng trong năm 2024, kéo theo đó là lo ngại về tình trạng bất bình đẳng xã hội gia tăng.
Khả năng chống chịu của thị trường lao động trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng chậm
Khả năng chống chịu của thị trường lao động trong bối cảnh kinh tế thế giới tăng trưởng chậm
Theo nhận định của Tổ chức Lao động thế giới (ILO), năm 2023, môi trường kinh tế vĩ mô diễn ra theo xu hướng xấu đi đáng kể. Căng thẳng địa chính trị đang diễn ra cùng với lạm phát gia tăng và dai dẳng khiến các ngân hàng trung ương phải thực hiện những động thái thường xuyên và quyết liệt. Các nền kinh tế lớn mới nổi cũng như các nền kinh tế tiên tiến đều ghi nhận mức tăng trưởng chậm lại, thậm chí giảm gần một nửa.
Mặc dù kinh tế suy thoái, tăng trưởng toàn cầu năm 2023 vẫn cao hơn dự đoán và thị trường lao động đã cho thấy khả năng chống chịu đáng ngạc nhiên. Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động đã tăng ở một số khu vực, đặc biệt là ở các nước có thu nhập cao (tăng 0,3 điểm phần trăm) và các nước có thu nhập trung bình thấp hơn (tăng 1,5 điểm phần trăm) nhờ tăng trưởng việc làm thực tế tốt hơn dự báo.
Tỷ lệ tham gia lực lượng lao động năm 2023 đã tăng ở một số khu vực, đặc biệt là ở các nước có thu nhập cao
Nhờ tốc độ tăng trưởng việc làm mạnh mẽ, cả tỷ lệ thất nghiệp và khoảng cách việc làm đều giảm xuống dưới mức trước đại dịch. Số liệu của ILO cho thấy, tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu năm 2023 là 5,1%, giảm 0,2% so với tỷ lệ 5,3% của năm 2022. Khoảng cách việc làm toàn cầu tuy vẫn ở mức cao với gần 435 triệu việc làm, nhưng đã cho thấy sự cải thiện. Tỷ lệ lao động phi chính thức đã quay trở lại gần mức trước đại dịch với số lượng lao động tăng lên tới 2 tỷ người vào năm 2023 do lực lượng lao động toàn cầu ngày càng tăng.
Tuy nhiên quá trình phục hồi của thị trường lao động thế giới sau đại dịch vẫn không đồng đều, gây nên sự mất cân bằng. Tỷ lệ tham gia thị trường lao động có sự phân biệt đáng kể giữa các quốc gia có thu nhập cao hơn và thấp hơn, góp phần gây nên sự mất cân bằng thị trường lao động, đặc biệt là trong các lĩnh vực then chốt ở các nền kinh tế tiên tiến và một số nền kinh tế mới nổi. Cụ thể, trong khi tỷ lệ chênh lệch việc làm (bao gồm tất cả những người muốn làm việc nhưng không có việc làm và đang tìm việc) trong năm 2023 là 8,2% ở các nước giàu hơn thì con số này ở các nước nghèo hơn lên đến 20,5%. Bên cạnh đó, sự tham gia thị trường lao động của phụ nữ dù có sự phục hồi nhanh chóng nhưng khoảng cách giới tính vẫn còn tồn tại, nhất là ở các quốc gia mới nổi và đang phát triển.
Các chuyên gia cho rằng, sự mất cân bằng trên thị trường lao động thế giới hiện nay về bản chất mang tính chất cơ cấu chứ không phải mang tính chu kỳ và ngày càng gia tăng. Ví dụ điển hình có thể thấy tại nhóm các nền kinh tế lớn nhất thế giới (G20), do tăng trưởng không theo kịp lạm phát, dù tỷ lệ thất nghiệp thấp hơn và tăng trưởng việc làm dương, tiền lương thực tế vẫn giảm ở phần lớn các nước này.
Sự chênh lệch này cũng xảy ra tương tự đối với tỷ lệ thất nghiệp, trong khi tỷ lệ thất nghiệp năm 2023 đứng ở mức 4,5% tại các nước giàu, thì tỷ lệ này ở các nước thu nhập thấp là 5,7%. Tỷ lệ thanh niên thất nghiệp vẫn là thách thức trong bài toán lao động thế giới; đồng thời tỷ lệ người được xác định là NEET (không được đào tạo, không học hành hoặc không có việc làm) vẫn ở mức cao, đặc biệt là ở phụ nữ trẻ.
Dự báo kém lạc quan về tình trạng thất nghiệp kéo theo bất bình đẳng
Có thể thấy, thị trường lao động thế giới năm 2023 đã chứng minh khả năng phục hồi mặc dù điều kiện kinh tế đang xấu đi. Tuy nhiên, những tín hiệu lạc quan không thực sự bền vững và đang bộc lộ nhiều bất cập, dẫn đến nguy cơ gia tăng bất bình đẳng xã hội, nhất là về cơ hội việc làm.
Năm 2024, suy thoái kinh tế được dự báo sẽ tiếp tục diễn ra, triển vọng tạo ra việc làm mới ở thị trường lao động thế giới nói chung không mấy lạc quan. Theo báo cáo “Triển vọng Việc làm và Xã hội Thế giới: Xu hướng 2024” của ILO, tình trạng thất nghiệp và khoảng cách việc làm đều giảm xuống dưới mức trước đại dịch, nhưng tỷ lệ thất nghiệp toàn cầu có thể sẽ tăng vào năm 2024 và năm 2025 ở hầu hết các nhóm thu nhập, nhất là ở những quốc gia vốn đã gặp khó khăn từ trước khi xảy ra đại dịch.
Dự kiến năm 2024 sẽ có thêm 2 triệu người lao động tìm kiếm việc làm, kéo theo tỷ lệ thất nghiệp có thể tăng lên 5,2%. Tỷ lệ người tham gia lao động dự kiến giảm rõ rệt hơn ở phụ nữ, theo đó từ năm 2023 đến năm 2025 tỷ lệ này sẽ giảm 0,7 điểm phần trăm trên toàn cầu, so với 0,1 điểm phần trăm ở nam giới. Bất bình đẳng về giới trong khoảng cách việc làm có thể sẽ nghiêm trọng hơn, nhất là khi khoảng cách việc làm ở phụ nữ trong năm 2023 là 220,7 triệu người và ở nam giới là 214,1 triệu người; tỷ lệ chênh lệch việc làm đối với phụ nữ là 13,7%, so với 9,3% đối với nam giới.
Thất nghiệp ở thanh niên tiếp tục đặt ra thách thức đối với việc điều chỉnh cơ cấu và thị trường lao động nhanh hơn, đặc biệt là ở các quốc gia có tỷ lệ NEET cao. Tỷ lệ việc làm phi chính thức dự kiến sẽ không được cải thiện thêm nữa và vẫn chiếm khoảng 58% lực lượng lao động toàn cầu vào năm 2024.
Cùng với thất nghiệp, sự mất cân bằng lao động cũng trở nên trầm trọng hơn do tăng trưởng năng suất yếu và thời gian làm việc trung bình thấp hơn. Sau một thời gian ngắn tăng trưởng bứt phá khi các quốc gia phục hồi sau đại dịch, tăng trưởng năng suất lao động đã nhanh chóng trở lại tình trạng tốc độ thấp. Theo nhận định của ILO, mặc dù tỷ lệ tham gia lực lượng lao động phục hồi nhanh chóng nhưng các lĩnh vực có lao động thiết yếu vẫn gặp khó khăn trong việc thu hút nhân lực để đáp ứng nhu cầu ngày càng tăng về công việc chăm sóc, vận chuyển và bán lẻ. Tình trạng thiếu hụt cũng diễn ra dai dẳng ở các lĩnh vực khác như sản xuất, xây dựng và công nghệ thông tin truyền thông (ICT). Năng suất giảm sút khiến người sử dụng lao động trong các lĩnh vực này khó có thể đưa ra mức lương cao hơn, khiến các hộ gia đình phải đối mặt với sự sụt giảm thu nhập một cách nhanh chóng, tình trạng bất bình đẳng về thu nhập cũng ngày càng tăng.
Bảng 1. Tình trạng có “việc làm vẫn nghèo” phân theo thế giới và nhóm thu nhập quốc gia
Nguồn: ILO, tính toán dựa trên số liệu của IMF (2023)
Thêm vào đó, mặc dù đã giảm bớt nhưng tình trạng lạm phát vẫn tiếp tục tiếp diễn và có thể lan rộng hơn trong năm 2024 và năm 2025, khiến lãi suất dự kiến sẽ vẫn ở mức cao. Điều này sẽ tiếp tục làm giảm triển vọng về tiền lương thực tế. Trong năm 2022, số người lao động sống trong tình trạng nghèo cùng cực - thu nhập dưới 2,15 USD mỗi ngày/người tính theo sức mua tương đương (PPP) đã tăng lên khoảng 4 triệu trên toàn cầu. Còn trong năm 2023, số lượng người lao động sống trong tình trạng nghèo cùng cực đạt gần 241 triệu người, tăng lên khoảng 1 triệu người. Tình trạng tương tự cũng được ghi nhận khi xét đến trường hợp có việc làm vẫn nghèo ở mức vừa phải (thu nhập chưa đến 3,65 USD mỗi ngày mỗi người tính theo sức mua tương đương PPP). Số người lao động sống trong tình trạng nghèo vừa phải tăng khoảng 8,4 triệu người vào năm 2023; tỷ lệ nghèo vừa phải giảm, chỉ được quan sát thấy ở các nước có thu nhập trung bình cao hơn.
Xu hướng dài hạn về năng suất và tình trạng già hóa dân số ở các nền kinh tế tiên tiến và một số nền kinh tế mới nổi đã và đang làm chậm quá trình điều chỉnh cần thiết để giải quyết sự mất cân bằng trên thị trường lao động. Quá trình phục hồi thị trường lao động sau đại dịch vẫn không đồng đều, tỷ lệ thất nghiệp tăng lên, thu nhập thấp hoặc không tăng, thậm chí mức lương tăng không thể theo kịp tốc độ lạm phát, tình trạng người lao động có việc làm vẫn nghèo có thể tiếp tục tiếp diễn đều là những nguyên nhân khiến gia tăng bất bình đẳng xã hội trong tương lai gần và làm chậm lại việc thực hiện các mục tiêu phát triển cũng như sự phục hồi bền vững của thế giới./.
Duy Hưng
Link Tải APP 3 Big Money Million Avenue Entertainment